Wielkie Oczy

Miejscowość położona w woj. podkarpackim na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, na pograniczu Polski i Ukrainy. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od istniejących tu niegdyś dwóch stawów. Początki osady sięgają XIV w. ok. 1580 r. założył ją Krzysztof Miękicki, właściciel kilku wiosek na pograniczu powiatu bełskiego. W roku 1621 została sprzedana kolejno Piotrowi i Mojżeszowi Mochyłom. W 1664 r. po śmierci Mojżesza Mohyły - trafiła w drodze spadku do jego kuzynki Anny Potockiej, żony hetmana wielkiego koronnego Stanisława Rewery Potockiego. Następnie Potoccy ofiarowali Wielki Oczy Andrzejowi Modrzewskiemu za zasługi wojenne. Dzięki staraniom Modrzewskiego 18 maja 1671 r. król Michał Korybut Wiśniowiecki nadał wsi prawa miejskie magdeburskie oraz liczne przywileje, m.in. 3 jarmarki w roku i targi w każdy czwartek. Modrzewski obrał sobie Wielkie Oczy za stałą siedzibę i rozpoczął przebudowę wzniesionej przez Mohyłów fortalicji, stawiając na jej miejscu dwór obronny. Miasteczko rozwijało się najintensywniej na przełomie XIX i XX w. działały tu dwie garbarnie, dwie cegielnie i aż cztery gorzelnie. Pod koniec XIX w. było tu ok. 2 tys. mieszkańców - Polaków, Rusinów i Żydów. Po wojennych zniszczeniach w 1915 roku Wielkie Oczy podupadły, a w 1935 r. utraciły prawa miejskie. Po II wojnie światowej liczba ludności znacznie się obniżyła. W okresie powojennym odbudowano zniszczone gospodarstwa i miejscowość zaczęła się powoli rozwijać. Dokonano elektryfikacji, gazyfikacji, w latach 90-tych oddano do użytku wodociąg i nową szkołę. Wielkie Oczy mimo upływu lat zachowały układ miejski z kwadratowym rynkiem, na którym stał niegdyś ratusz. W sąsiedztwie rynku znajduje się murowana synagoga z 1910 r. wybudowana na podstawie projektu słynnego architekta Jana Sasa Zubrzyckiego. Zniszczona w czasie działań pierwszowojennych została odbudowana w 1927 r. a następnie odremontowana przez Gminę Wielkie Oczy w 2013 r. Budynek obecnie pełni rolę biblioteki publicznej w której znajdziemy pamiątki związane z kulturą żydowską. Cenny zabytkiem jest również XVII - wieczny dwór obronny wzniesiony w kształcie litery "H" i otoczony resztkami bastionowych fortyfikacji ziemnych w stylu staroholenderskim. Po zaprzestaniu pełnienia funkcji mieszkalnych przeznaczony został na cele przemysłowe (gorzelnia, młyn). W latach 1973-1978 stał się siedzibą Urzędu Gminy Wielkie Oczy. Przy ul. Leśnej zobaczyć możemy również pozostałości po parku, w którym mieścił się w XIX w. dworek oraz domy dla służby. Przy rynku wznosi się także cerkiew grekokatolicka z 1925 r. pod wezwaniem św. Michała Cudotwórcy. Po II wojnie światowej służąca jako magazyn, aktualnie nieużywana. Jest to jedyna w Polsce cerkiew wybudowana na wzór "muru pruskiego".

Lokalizacja

Powrót